Recycling van huishoudelijk plastic is een ramp; kunnen biobased plastics een oplossing bieden?

Van de 8 miljard ton plastic die sinds de jaren ‘50 is geproduceerd, is amper 10% gerecycled. Recycling van plastic afval is vrij complex vanwege de sterk vervuilde, gefragmenteerde mix van (verschillende soorten) huishoudelijk plastic. Iets bruikbaars produceren uit deze diverse stroom wordt in toenemende mate een uitdaging. Dit geldt te meer nu verwacht wordt dat de wereldwijde productie van plastic de komende 15 jaar zal verdubbelen. De omvang van dit probleem zal aanzienlijk toenemen en daarom hebben we snelle en concrete oplossingen nodig. Het plastic probleem is niet zonder ingrijpende maatregelen op te lossen, biobased materialen kunnen daarbij volgens ons een belangrijke rol spelen, daarover later meer.


Meer dan 90% van al het geproduceerde plastic is nooit gerecycled, maar wat is daar  eigenlijk mee gebeurd? Het plastic komt vooral als zwerfafval in het milieu terecht of eindigt op stortplaatsen. In de meeste gevallen wordt plastic verbrand, waarbij giftige dampen en koolstof vrijkomen, en (grondstoffen en) materialen voor altijd verloren gaan. Zou de overheid al tientallen jaren geleden bijvoorbeeld een CO2-belasting hebben ingevoerd of zouden de milieueffecten van plastic in de prijs zijn doorberekend, dan hadden we waarschijnlijk veel minder plastic afval geproduceerd. Plastic heeft immers veel aantrekkelijke materiaaleigenschappen (lichtgewicht, praktisch) en is zo goedkoop dat het meestal na relatief kort gebruik geen waarde meer heeft. Het verzamelen, sorteren en reinigen van plastic is daarentegen duur, zeker wanneer men probeert om er goed gerecycled granulaat van te maken dat prijsconcurrerend is met nieuw én goedkoop plastic. Hoe kunnen deze negatieve spiraal doorbreken? 

Er worden steeds hogere recyclingpercentages gerapporteerd, maar deze cijfers zijn helaas misleidend; alleen het sorteren van kunststoffen is geen recycling. Het is jammer dat gesorteerde kunststofstromen, die verkocht worden aan andere landen voor verdere sortering, downcycling en verbranding, zijn opgenomen in de officiële statistieken. Voor Nederland en Duitsland wordt bijvoorbeeld officieel 50-60% gerapporteerd, terwijl maximaal 20% van het huishoudelijk plastic wordt gerecycled in een soortgelijk product en de overige 40% wordt verscheept voor recycling en verbranding naar Azië. In 2018 heeft China zelfs besloten geen buitenlands afval meer te accepteren en halt toe te roepen aan de milieuvervuiling die het massaal ‘recyclen’ van dit matige afval veroorzaakte, maar al die tonnen giftig en vervuild plastic afval worden nu omgeleid en komen onder andere in Maleisië, Vietnam en de Filippijnen terecht.


De helft van al het plastic dat ooit is geproduceerd, is in de afgelopen vijftien jaar gemaakt. Natuurlijk kunnen we ons gebruik van plastic verminderen, elimineren en single use plastic producten vervangen door herbruikbare producten, maar deze maatregelen zullen het aanbod van plastic niet direct beteugelen, de bouw van nieuwe plastic producerende fabrieken in de VS en Azië gaat onverminderd door. 

Zoals eerder aangegeven zijn kunststoffen lastig te recyclen, aangezien er honderden verschillende soorten en samenstellingen zijn. Plastic recycling is niet hetzelfde als glas of papier recycling, waarbij vrijwel perfecte inzamelings- en recyclingpercentages worden gerealiseerd en het materiaal vaak wordt hergebruikt. Zo worden er in plastic vaak additieven, modificatie-middelen, kleuren, vulstoffen etc. toegevoegd en deze toevoegingen zijn een nachtmerrie voor de plastic recycling. Plastic kan ons leven eenvoudiger maken, maar na gebruik kunnen veel plastic producten praktisch niet meer worden gerecycled - laat staan geupcycled, in ieder geval (nog) niet tegen een prijs, die onder de prijs van nieuw plastic kan duiken. Nieuwe technieken, zoals chemische recycling, zijn vrij duur en moeten zich nog bewijzen. Strengere wetgeving zou kunnen helpen om het aantal (samenstellingen van) kunststoffen die gebruikt mogen worden, te beperken en daarmee in te zetten op zogenoemde ‘monomaterialen’. Alleen op deze wijze kunnen we op een realistisch hoog recyclingpercentage uitkomen. 

Naast het verminderen van ons dagelijks plasticgebruik, strengere wetgeving en mogelijk een CO2-belasting (inclusief milieueffecten in de prijs doorberekend), kunnen biobased en composteerbare verpakkingen deel uitmaken van de oplossing van deze kwestie. Deze verpakkingen zijn gemaakt van hernieuwbare materialen, zoals zetmeel, cellulose, koffiedik en algen:

• Ze hebben een aanzienlijk lagere CO2-voetafdruk
• Bevatten over het algemeen minder additieven of toevoegingen
• Beschikken vaak over betere barrière-eigenschappen (houden voedsel langer vers)
• Composteerbare bioplastics kunnen er tevens voor zorgen dat er meer organisch afval ingezameld wordt voor compostering. Met name composteerbare vershoud- of afvalzakjes, theezakjes en koffiepads dragen waardevolle organische stoffen met zich mee.
  
  

Plastic zakken kunnen bijvoorbeeld worden vervangen door composteerbare zakken waardoor de hoeveelheid conventioneel plastic in organisch afval dat naar de composthoop gaat, kan worden verminderd. Op dit moment wordt wereldwijd ongeveer 0,02 procent van de landbouwgrond gebruikt voor het verbouwen van de grondstoffen voor alle bioplastics. Tegelijkertijd is er ook niet meer grond nodig wanneer er gebruik gemaakt wordt van rest- en landbouwafval (agrarische reststromen). Biobased plastics passen heel goed binnen de EU-doelstellingen om een ​​circulaire en koolstofarme economie* te worden. Ze spelen een sleutelrol bij het verhogen van de recycling doelstellingen en het bereiken van efficiënt afvalbeheer. Het grootste deel van biobased plastics kan moeiteloos worden gerecycled in bestaande recyclingstromen en composteerbare plastics helpen daarnaast de gescheiden inzameling van organisch afval te vergroten. 

Het doel, van de circulaire economie, is om materialen in de kringloop te houden. Door recycling kunnen waardevolle materialen in een technische kringloop behouden worden. Composteren is een biologisch proces waarbij organisch afval en composteerbaar verpakkingsmateriaal kunnen worden omgevormd naar een groen eindproduct. Hoewel veel biobased verpakkingen voor eenmalig gebruik zijn, omarmt Bio Futura de filosofie van Cradle-to-Cradle zeer en werkt daarom samen met C2C NGO.

Het is hoog tijd dat composteerders en recyclers het potentieel van biobased plastics gaan inzien en meer biobased materialen in hun faciliteiten gaan verwerken. Drop-ins zoals BioPE en BioPET kunnen namelijk perfect worden gerecycled binnen bestaande afvalstromen. Dit geldt ook voor het bioplastic PLA, dat met behulp van NIR-technologie (Near Infra-Red / infrarood) gescheiden en daarna gerecycled kan worden. Aan de composteringszijde gedraagt PLA zich niet anders dan ander plantaardig afval, zoals notenschalen en dikke takken. Dit wordt ook bevestigd door een onlangs verschenen rapport door Wageningen Food & Biobased Research (februari 2020). De universiteit van Wageningen heeft onderzocht hoe composteerbare plastics zich gedragen in het huidige GFT-afvalverwerkingsproces in Nederland en kwam tot de conclusie dat ze prima verwerkt kunnen worden met het GFT. Gecertificeerde composteerbare verpakkingen (volgens EN 13432) zijn geschikt voor industriële composteerinstallaties en mobiele composteermachines die op locatie worden geplaatst, bij scholen en ziekenhuizen, om lokaal de kringlopen te sluiten en organisch afval als gescheiden afvalstroom te verwerken.

* https://www.european-bioplastics.org/policy/circular-economy/