Het is je vast al een keer op het strand overkomen: je zit met je voeten in het zand en tussen je tenen voel je kleine stukjes plastic prikken. Een aanzienlijk deel van al het uit zee afkomstige zwerfafval is ook niet zichtbaar met het blote oog. Onlangs is er een wetenschappelijk studie verschenen waaruit blijkt dat in iedere kilo Europees strandzand gemiddeld zo’n 250 stukjes zogenoemde microplastics zitten die kleiner zijn dan een halve centimeter. Er zijn zelfs ook kleinere stukjes te traceren: nanoplastics. Juist al deze onzichtbare, microscopische stukjes plastic veroorzaken de grootste problemen. Het plastic afval wat in rivieren en oceanen terechtkomt, valt uiteen in deze minuscule deeltjes en deze maken ook onderdeel uit van de plastic soep. Het plastic wordt tenslotte niet of nauwelijks door micro-organismen afgebroken en hoopt zich op in het milieu. Daar blijft het alleen niet bij; de ongrijpbare microplastics worden door vissen voor voedsel aangezien. Via verschillende wegen, zoals door het eten van vis en schelpdieren, komen al deze kleine fragmenten van plastic ook uiteindelijk in ons terecht. 

Wereldwijd probleem: plastic afval in zee

Inmiddels zijn er miljarden tonnen aan plastic afval rechtstreeks of via rivieren terecht gekomen in zeeën en oceanen. Het plastic afval dat het milieu vervuilt, bestaat onder andere uit polypropeen (PP), polyetheen (PE), polyethyleentereftalaat (PET). Deze plasticsoorten worden broos onder invloed van zonlicht (UV-straling) en slijten door stromingen en golven. Met als gevolg dat het plastic onder meer in micro- en nanoplastics afbrokkelt. De kleinere fragmenten worden door zeestromen en hevige wind over de gehele wereld verspreid. Het meeste plastic is niet biologisch afbreekbaar en/of oplosbaar en daarom blijven deze schadelijke kleine deeltjes in ons ecosysteem. Er is geen hogere wiskunde voor nodig om in te zien dat de plastic soep een wereldwijd probleem is geworden.

Piepkleine plastic deeltjes in ons eten

Via onze voeding worden wij ook blootgesteld aan microplastics. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat mensen ze bijvoorbeeld via het eten van mosselen en andere zeedieren binnen kunnen krijgen. Waarschijnlijk komen alleen de deeltjes kleiner dan een tiende millimeter in het lichaam terecht. Daarbij is het probleem niet alleen afkomstig uit de zee. Zo wijzen met name kleine onderzoeken uit dat microplastics mogelijk in levensmiddelen, zoals melk en honing, terecht zijn gekomen tijdens het productieproces. De verklaring hiervoor is dat er machines zijn schoongemaakt met een middel waar plastic scrubdeeltjes in zaten. Microplastics worden verder ook aan talrijke verzorgingsproducten als zogenoemde ‘microbeads’ toegevoegd. Tegelijkertijd is er nog veel onzekerheid omtrent de verspreiding van microplastics. Zo zijn er al talrijke metingen van plastic in oceanen en rivieren gedaan, maar zijn de metingen in voedingsmiddelen nog vrij beperkt.

Gezondheidsrisico’s

De wetenschap kan nog niet aangeven hoe schadelijk de kleine deeltjes plastic precies zijn. Anno 2018 is er relatief weinig onderzoek gedaan naar de effecten van micro- en nanoplastics op ons lichaam, zoals naar schadelijke stoffen, ofwel additieven zoals weekmakers, die in microplastic deeltjes zitten of eraan gebonden zijn. Er zijn al wel nadelige gevolgen voor dieren - met name kleine zeedieren - bekend, maar onzeker blijft wat überhaupt een ‘veilige’ hoeveelheid is voor mens en dier en hoe deze kan worden gemeten. Als zeedieren of mensen microplastics binnenkrijgen, dan bestaat de kans dat er additieven het lichaam binnendringen. Aangezien deze deeltjes laag in gewicht zijn, kunnen ze vrij eenvoudig loslaten en terechtkomen in water, voedsel of lichaamsweefsel, waar dus mogelijk gezondheidsrisico’s aan verbonden zijn. Daarom wordt er de komende jaren meer onderzoek verwacht naar micro- en nanoplastics en de algehele effecten van verschillende soorten plastic op onze gezondheid.